Balca Nine Türbesi: Kırklareli Babaeski ilçesi Mutlu köyündeki türbede Balca Nine yatmaktadır. Ziyaret edenler dua eder, dilekte bulunurlar. Rivayete göre, Türbeye ait bir şeyin alınmasını Balca Nine onaylamamakta hatta cezalandırmaktadır. Yatırlarda görünen bu sahiplilik inancı evvelce de belirttiğimiz gibi çok yaygındır.
Vasiye Nine: Kocaeli Karamürsel’de Camiatık Mahallesi Park caddesindedir. Vasiye Nine, kadın evliya olarak bilinir. Ziyaretçiler ruhuna fatiha okurlar. Rivayete göre Vasiyet Nine yaşadığı devirde denizlerde sıkıntıya düşenlere manevî gücü ile yardıma koşarmış. Birgün sırrını açıklamak zorunda kalınca oracıkta ölüvermiştir. Dağıstanlı Şeyh Mustafa Efendi Türbesi Isparta Senirkent merkezde İstiklâl mahallesi Dağıstanlı sokaktadır. Bu türbede de Şeyh’in aile efradı yatmaktadır. Bu tür türbelerde keramet hazirede yatanlarda değil türbeye adını veren ulu zatlardadır. Bizim vurgulamak istediğimiz ulu zatın manevî alanından istifade edilirken cinsiyetin bir faktör olmadığını belirtmektir. Burası, mecnunlar, deliler tarafından ziyaret edilir. Bu şekilde gönül hastalarına şifa veren özel türbeler de vardır. Mem-u Zeyn Türbesi bu türdendir.
Mem-u Zin Türbesi: Şırnak ili Cizre ilçe merkezindedir. Genç âşıkların ziyaret ettikleri bir türbedir. Burada Mem isimli erkek ile Zin isimli kız âşıklar yatmaktadır. Bolu–Göynük ilçesi Kaşıkçı Şeyhler köyündeki Şıhlar Türbesi’nde bir erkek ile bir kadının yattığı inancı vardır. Bu tepede başka bir şey yoktur. Burası sıtma gibi hastalıkların tedavisi, çocuk dileği ve yağmur duası için ziyaret edilir. Ziyarete gelenler burada yatar, gördükleri rüyayı uygulayarak muratlarına ereceklerine inanırlar. Burada adak kurbanları kesilir. “Hacet Bayramı” kutlanılır. Eşlerin aynı türbede bir mezar içinde yattıkları çeşitli Türk kesimlerinde nadiren de olsa görünmektedir. Türkmeneli Erbil’in kuzeyindeki yatırda çiftlerin bir uzun mezarda bir arada oldukları ifade edilmektedir. Rüya yorumu ile ve yatırın türbesinde yatılarak tedavi olma da oldukça sık rastlanılan bir inançtır.
Kasımpaşa Türbesi: Bu türbede Kasımpaşa ve kız kardeşi yatmakta olup türbe Mardin merkezde trafo altındadır. Hicrî 787 yılında yapılan türbe, hacılar tarafından hacdan evvel ve sonra ziyaret edilir. Dağıstan’da hacca gidemeyenlerin üst üste yedi defa ziyaret edilmesi hâlinde hacı olunacağına inanılan Hasan–Hüseyin türbesi vardır. Anadolu’da hacdan evvel ziyaret edilen ulu kabirler vardır. İstanbul türbeleri bir dönem hacdan evvel gezilirdi. Esasen hacı adayları hacca gitmeden evvel çok kere bulundukları çevrenin türbelerini genelde dolaşırlar.
Mardin Derik’in Dumluca köyündeki türbede Zeytuna Hatun, Seyid Şeyh Seşdaş Hazretleri ile aynı türbede yatmaktadır. İnanışa göre; bir değirmeni besleyecek kadar suyu olmasına rağmen, ziyarete gelenler arasında iyi niyetli olmayan şahıslara suyu keser su vermezmiş. Anadolu’da iyi niyetli olmayan ziyaretçilere karşı verici olmayan hatta onları cezalandırdığına inanılan başka yatırlar da vardır. İstanbul Eminönü Süleymaniye Mahallesi Tiryaki sokaktaki Kanuni Sultan Süleyman Türbesi’nde Rabia Sultan, Zeliha Dilarup Sultan ve Aziye Sultan da yatmaktadırlar. Yine Eminönündeki Sultan II. Mahmut Türbesi’nde Abdulaziz’in ve II. Mahmut’un eşleri de yatmaktadırlar. Eminönü’nün At meydanındaki I. Ahmet Türbes’inde I. Ahmat’in yanı sıra oğulları ve kızları da yatmaktadır. Cedid Havatin Türbesi’nde Sultan IV. Murat, Sultan Abdulmecit ve II. Abdülhamid’in çocukları ve eşleri de yatmaktadır. Kanuni’nin torunu olan Huma Şah Sultan’ın kızı Fatma Sultan’ın Eminönü’ndeki türbesi ise müstakil bir yapıdır. Hanedana mensup olan Çelebioğlu Alaaddin Mahallesi’ndeki Hatice Turhan Türbesi’nde Hürrem Sultan’ın, Kanuni Sultan Sülyeyman’ın ve Köprülü Mehmet Paşa’nın türbelerinde de durum aynıdır. III. Selim, Sultan II. Mahmut Şehzade Mehmet, Şehzade Mahmut, Sultan V. Murat, Siyavuş Paşa, Sokullu Mehmet Paşa, Pertev Paşa, Nakkas Hasan Paşa, Hasan Hüseyin Paşa, Abdurrahman Paşa, Adile Sultan, Nakşidil Valide Sultan, Gülüstü Sultan, Gülbahar Sultan Şahu Huban Hatun Hekimoğlu Ali Paşa, Divitçi Şeyh Mustafa, Zeynep Kamil, Merkez Efendi’ye ait türbelerde ve daha bir çok türbede hanedan mensupları âdeta bir gelenek geliştirmiş bu geleneği hanedan dışındaki bazı ünlü isimler de uygulamışlardır. Buna göre, Şeyhlerin türbeleri etrafında tarikat mezarlıkları oluşmuştur. Hanedan mensupları da aile mezarlıkları oluşturmuşlardır. Ankara Altındağ Atpazarı sok. yedi numadrada, Saraç Sinan Türbesi bulunmaktadır. Türbede Saraç Sinan ile birlikte aile efradı da kalmaktadır. Burası özellikle bayanlar tarafından ziyaret edilmekte Kur’an-ı Kerim okunup dualar edilmektedir. Türbelerin ziyaretinde ziyaret edilenin veya ziyaret edenin cinsiyet farklılığı olmazsa olmaz noktasında değildir. Ancak ulu zatların âdeta ihtisaslaştıkları şifa alanları vardır. Bazı yatırlar annelikle ilgili ihtiyaçlar için ziyaret edilirler. Afyon Merkez, Mevlevi Camii’ndeki Mevlevi Türbesinde erkek Mevlevilerin yanı sıra Bahar Hatun, Güneş Hatun, Mutahkara Hatun, Fatma Zehra Hatun da yatmaktadır. Türbe genellikle burada yatanların keramet sahibi olduklarına inanıldıkları için ziyaret edilir. Buraya çocuğu çok ağlayanlar ve evlenememiş kızlar dua için gelirler. Tarikatlara mensubiyet şüphesiz sadece erkeklere mahsus bir imtiyaz değildi. Tarikat ehlinin defnedildiği Şeyh türbelerine, tarikata mensup mevki edinmiş ulu hatunların da gömülmeleri doğaldır. Manisa Akhisar’daki Şeyhisa Türbesi’nde Şeyh, karısı İnci Hatun oğlu İlyas ve annesi Meryem birlikte yatmaktadırlar. Manisa Gölmarmara’daki Mehmet Ağa Türbesi’nde Mehmet Ağa’nın oğlu ile kızı bir arada bulunmaktadır. Manisa Yirmiiki Sultanlar Türbesi’nde Manisa’da valilik yapan şehzadelerin aile ve çocukları yatmaktadır. Sandukalardan sekizi erkek diğerleri kadın ve çocuklara aittir. Malatya Darende Balaban’daki Şeyh Abdurrahman Erzincani Türbesi’nde de oğlu ve Necmiye Hatun bir aradadırlar.
Aksaray ili Güzelyurt ilçesi Selime kasabasındaki Ali Paşa Türbesi’nde aile etrafı da yatmaktadır. Ali Paşa Türbesi’ndeki ölü başlarının savaş zamanında kayboldukları ve savaş sonrası türbeye döndüklerine inanılır ki, bu inanç da Ana Maygıl inancının bir ürünüdür. Niğde merkez Şehitler Sağlık Müdürlüğü önünde bulunan Hüdavent Hatun Türbesi’nde Selçuklu hükümdarı Keyhüsrev’in oğlu Şehit Rüknettin Kılıç Arslan, Hüdavent Hatun ve Niğde Sancak beyinin kızı Belkıs yatmaktadır. Giresun merkez Tekke köyünde yatmakta olan Şeyh Yakup Türbesi’nde aileden fertlerin arasında halifenin eşi ve kız kardeşi de vardır.
Mamahatun Türbesi: Erzincan ili Tercan ilçesi Mama Hatun semtindedir. Mamahatun, Saltuklu Beyliğinin kurucusu Alaattin Keyhusrev’in kızı olup aile efradı da bu türbede yatmaktadır. Türbeyi Ahlatlı mimar Şaşı Musaddal yapmıştır. Yontma taş ve Horasan harcı ile yapılmıştır. Kümbet’in altında bir çeşme vardır. Burayı ziyaret edenler kasabanın kurucularına dua ederler. Rivayete göre Tercan’ın ilk sahibi kadın olduğu için burası uğursuz yer olarak kabul edilmiştir. Yavuz Sultan Selim burada konaklamak isteyince asker huzursuz olmuş ve konaklamaktan vazgeçilmiştir. Türk halk inançlarında, uğursuz sayı, uğursuz gün, uğursuz hayvan gibi uğursuz yer inancı da vardır. Uğursuz yerler çok kere Sahipli Yerler olarak bilinir. Bunlar bazen de cinli yerler olarak anlatılır. Türk halk inançlarında kadının kadınlığından gelen özel yeri vardır. Kadınların özel hâlleri ile ilgili ayrıca inançlar vardır. Türk halk tasavvufunda kut bulmak için cinsiyetin bize göre yeri yoktur. Ancak, bir dönem Anadolu ve Kafkasya’da işe giden erkek önünden kadının geçmesini veya ilk karşılaşacağı kimsenin kadın olmasını istemezdi. Bunun için kadınlar dışarıya çıkınca belirli yerlerin dışına çıkamazlardı. Erzurum Pasinler ilçesi Ardıçlı köyündeki Mısırlı Ali Gazi Paşa Kümbeti ve Ferruh Hatun Kümbeti, birlikte kutsal bir mekân oluşturmuşlardır. 850–900 yıl evveline ait kümbet, Kurtuluş Savaşı günlerinde Ermenilerin saldırısına uğrar. Ermeni milisleri türbeyi kurşunlamaya, kümbetin üzerine çıkıp yıkmaya kalkışırlar. Bunun üzerine türbe şiddetli bir sarsıntı ve savunma ile Ermeni milisleri çevreye savurur. Türk halk inançlarında günümüzde de yaşamakta olan Yeşil Sarıklılar inancına göre geçmişin ulu zatları vatan savunmasında, yaşayan halkla birlikte savaşa katılır. Bu inancın derinlerinde eski Türk inanç sistemindeki Ana Maygıl inancının izleri vardır. Diyarbakır ili Lice ilçesi Savat (Hazan) köyünde Şeyh Abdulkadir’e ait türbede aileden Asiye, Fatma ve Rukiye’nin de kabirleri vardır. Nakşibendi Tarikatı şeyhlerine ait türbeyi halk, şeyh mürşit ve halife olduğu inancından yola çıkarak ziyaret etmektedir. Çorum merkez ilçe, Emirahmet, Üçdutlar mahallesinde yatmakta olan Ümmü Gülsüm bir hatun yatırdır.
Vasiye Nine: Kocaeli Karamürsel’de Camiatık Mahallesi Park caddesindedir. Vasiye Nine, kadın evliya olarak bilinir. Ziyaretçiler ruhuna fatiha okurlar. Rivayete göre Vasiyet Nine yaşadığı devirde denizlerde sıkıntıya düşenlere manevî gücü ile yardıma koşarmış. Birgün sırrını açıklamak zorunda kalınca oracıkta ölüvermiştir. Dağıstanlı Şeyh Mustafa Efendi Türbesi Isparta Senirkent merkezde İstiklâl mahallesi Dağıstanlı sokaktadır. Bu türbede de Şeyh’in aile efradı yatmaktadır. Bu tür türbelerde keramet hazirede yatanlarda değil türbeye adını veren ulu zatlardadır. Bizim vurgulamak istediğimiz ulu zatın manevî alanından istifade edilirken cinsiyetin bir faktör olmadığını belirtmektir. Burası, mecnunlar, deliler tarafından ziyaret edilir. Bu şekilde gönül hastalarına şifa veren özel türbeler de vardır. Mem-u Zeyn Türbesi bu türdendir.
Mem-u Zin Türbesi: Şırnak ili Cizre ilçe merkezindedir. Genç âşıkların ziyaret ettikleri bir türbedir. Burada Mem isimli erkek ile Zin isimli kız âşıklar yatmaktadır. Bolu–Göynük ilçesi Kaşıkçı Şeyhler köyündeki Şıhlar Türbesi’nde bir erkek ile bir kadının yattığı inancı vardır. Bu tepede başka bir şey yoktur. Burası sıtma gibi hastalıkların tedavisi, çocuk dileği ve yağmur duası için ziyaret edilir. Ziyarete gelenler burada yatar, gördükleri rüyayı uygulayarak muratlarına ereceklerine inanırlar. Burada adak kurbanları kesilir. “Hacet Bayramı” kutlanılır. Eşlerin aynı türbede bir mezar içinde yattıkları çeşitli Türk kesimlerinde nadiren de olsa görünmektedir. Türkmeneli Erbil’in kuzeyindeki yatırda çiftlerin bir uzun mezarda bir arada oldukları ifade edilmektedir. Rüya yorumu ile ve yatırın türbesinde yatılarak tedavi olma da oldukça sık rastlanılan bir inançtır.
Kasımpaşa Türbesi: Bu türbede Kasımpaşa ve kız kardeşi yatmakta olup türbe Mardin merkezde trafo altındadır. Hicrî 787 yılında yapılan türbe, hacılar tarafından hacdan evvel ve sonra ziyaret edilir. Dağıstan’da hacca gidemeyenlerin üst üste yedi defa ziyaret edilmesi hâlinde hacı olunacağına inanılan Hasan–Hüseyin türbesi vardır. Anadolu’da hacdan evvel ziyaret edilen ulu kabirler vardır. İstanbul türbeleri bir dönem hacdan evvel gezilirdi. Esasen hacı adayları hacca gitmeden evvel çok kere bulundukları çevrenin türbelerini genelde dolaşırlar.
Mardin Derik’in Dumluca köyündeki türbede Zeytuna Hatun, Seyid Şeyh Seşdaş Hazretleri ile aynı türbede yatmaktadır. İnanışa göre; bir değirmeni besleyecek kadar suyu olmasına rağmen, ziyarete gelenler arasında iyi niyetli olmayan şahıslara suyu keser su vermezmiş. Anadolu’da iyi niyetli olmayan ziyaretçilere karşı verici olmayan hatta onları cezalandırdığına inanılan başka yatırlar da vardır. İstanbul Eminönü Süleymaniye Mahallesi Tiryaki sokaktaki Kanuni Sultan Süleyman Türbesi’nde Rabia Sultan, Zeliha Dilarup Sultan ve Aziye Sultan da yatmaktadırlar. Yine Eminönündeki Sultan II. Mahmut Türbesi’nde Abdulaziz’in ve II. Mahmut’un eşleri de yatmaktadırlar. Eminönü’nün At meydanındaki I. Ahmet Türbes’inde I. Ahmat’in yanı sıra oğulları ve kızları da yatmaktadır. Cedid Havatin Türbesi’nde Sultan IV. Murat, Sultan Abdulmecit ve II. Abdülhamid’in çocukları ve eşleri de yatmaktadır. Kanuni’nin torunu olan Huma Şah Sultan’ın kızı Fatma Sultan’ın Eminönü’ndeki türbesi ise müstakil bir yapıdır. Hanedana mensup olan Çelebioğlu Alaaddin Mahallesi’ndeki Hatice Turhan Türbesi’nde Hürrem Sultan’ın, Kanuni Sultan Sülyeyman’ın ve Köprülü Mehmet Paşa’nın türbelerinde de durum aynıdır. III. Selim, Sultan II. Mahmut Şehzade Mehmet, Şehzade Mahmut, Sultan V. Murat, Siyavuş Paşa, Sokullu Mehmet Paşa, Pertev Paşa, Nakkas Hasan Paşa, Hasan Hüseyin Paşa, Abdurrahman Paşa, Adile Sultan, Nakşidil Valide Sultan, Gülüstü Sultan, Gülbahar Sultan Şahu Huban Hatun Hekimoğlu Ali Paşa, Divitçi Şeyh Mustafa, Zeynep Kamil, Merkez Efendi’ye ait türbelerde ve daha bir çok türbede hanedan mensupları âdeta bir gelenek geliştirmiş bu geleneği hanedan dışındaki bazı ünlü isimler de uygulamışlardır. Buna göre, Şeyhlerin türbeleri etrafında tarikat mezarlıkları oluşmuştur. Hanedan mensupları da aile mezarlıkları oluşturmuşlardır. Ankara Altındağ Atpazarı sok. yedi numadrada, Saraç Sinan Türbesi bulunmaktadır. Türbede Saraç Sinan ile birlikte aile efradı da kalmaktadır. Burası özellikle bayanlar tarafından ziyaret edilmekte Kur’an-ı Kerim okunup dualar edilmektedir. Türbelerin ziyaretinde ziyaret edilenin veya ziyaret edenin cinsiyet farklılığı olmazsa olmaz noktasında değildir. Ancak ulu zatların âdeta ihtisaslaştıkları şifa alanları vardır. Bazı yatırlar annelikle ilgili ihtiyaçlar için ziyaret edilirler. Afyon Merkez, Mevlevi Camii’ndeki Mevlevi Türbesinde erkek Mevlevilerin yanı sıra Bahar Hatun, Güneş Hatun, Mutahkara Hatun, Fatma Zehra Hatun da yatmaktadır. Türbe genellikle burada yatanların keramet sahibi olduklarına inanıldıkları için ziyaret edilir. Buraya çocuğu çok ağlayanlar ve evlenememiş kızlar dua için gelirler. Tarikatlara mensubiyet şüphesiz sadece erkeklere mahsus bir imtiyaz değildi. Tarikat ehlinin defnedildiği Şeyh türbelerine, tarikata mensup mevki edinmiş ulu hatunların da gömülmeleri doğaldır. Manisa Akhisar’daki Şeyhisa Türbesi’nde Şeyh, karısı İnci Hatun oğlu İlyas ve annesi Meryem birlikte yatmaktadırlar. Manisa Gölmarmara’daki Mehmet Ağa Türbesi’nde Mehmet Ağa’nın oğlu ile kızı bir arada bulunmaktadır. Manisa Yirmiiki Sultanlar Türbesi’nde Manisa’da valilik yapan şehzadelerin aile ve çocukları yatmaktadır. Sandukalardan sekizi erkek diğerleri kadın ve çocuklara aittir. Malatya Darende Balaban’daki Şeyh Abdurrahman Erzincani Türbesi’nde de oğlu ve Necmiye Hatun bir aradadırlar.
Aksaray ili Güzelyurt ilçesi Selime kasabasındaki Ali Paşa Türbesi’nde aile etrafı da yatmaktadır. Ali Paşa Türbesi’ndeki ölü başlarının savaş zamanında kayboldukları ve savaş sonrası türbeye döndüklerine inanılır ki, bu inanç da Ana Maygıl inancının bir ürünüdür. Niğde merkez Şehitler Sağlık Müdürlüğü önünde bulunan Hüdavent Hatun Türbesi’nde Selçuklu hükümdarı Keyhüsrev’in oğlu Şehit Rüknettin Kılıç Arslan, Hüdavent Hatun ve Niğde Sancak beyinin kızı Belkıs yatmaktadır. Giresun merkez Tekke köyünde yatmakta olan Şeyh Yakup Türbesi’nde aileden fertlerin arasında halifenin eşi ve kız kardeşi de vardır.
Mamahatun Türbesi: Erzincan ili Tercan ilçesi Mama Hatun semtindedir. Mamahatun, Saltuklu Beyliğinin kurucusu Alaattin Keyhusrev’in kızı olup aile efradı da bu türbede yatmaktadır. Türbeyi Ahlatlı mimar Şaşı Musaddal yapmıştır. Yontma taş ve Horasan harcı ile yapılmıştır. Kümbet’in altında bir çeşme vardır. Burayı ziyaret edenler kasabanın kurucularına dua ederler. Rivayete göre Tercan’ın ilk sahibi kadın olduğu için burası uğursuz yer olarak kabul edilmiştir. Yavuz Sultan Selim burada konaklamak isteyince asker huzursuz olmuş ve konaklamaktan vazgeçilmiştir. Türk halk inançlarında, uğursuz sayı, uğursuz gün, uğursuz hayvan gibi uğursuz yer inancı da vardır. Uğursuz yerler çok kere Sahipli Yerler olarak bilinir. Bunlar bazen de cinli yerler olarak anlatılır. Türk halk inançlarında kadının kadınlığından gelen özel yeri vardır. Kadınların özel hâlleri ile ilgili ayrıca inançlar vardır. Türk halk tasavvufunda kut bulmak için cinsiyetin bize göre yeri yoktur. Ancak, bir dönem Anadolu ve Kafkasya’da işe giden erkek önünden kadının geçmesini veya ilk karşılaşacağı kimsenin kadın olmasını istemezdi. Bunun için kadınlar dışarıya çıkınca belirli yerlerin dışına çıkamazlardı. Erzurum Pasinler ilçesi Ardıçlı köyündeki Mısırlı Ali Gazi Paşa Kümbeti ve Ferruh Hatun Kümbeti, birlikte kutsal bir mekân oluşturmuşlardır. 850–900 yıl evveline ait kümbet, Kurtuluş Savaşı günlerinde Ermenilerin saldırısına uğrar. Ermeni milisleri türbeyi kurşunlamaya, kümbetin üzerine çıkıp yıkmaya kalkışırlar. Bunun üzerine türbe şiddetli bir sarsıntı ve savunma ile Ermeni milisleri çevreye savurur. Türk halk inançlarında günümüzde de yaşamakta olan Yeşil Sarıklılar inancına göre geçmişin ulu zatları vatan savunmasında, yaşayan halkla birlikte savaşa katılır. Bu inancın derinlerinde eski Türk inanç sistemindeki Ana Maygıl inancının izleri vardır. Diyarbakır ili Lice ilçesi Savat (Hazan) köyünde Şeyh Abdulkadir’e ait türbede aileden Asiye, Fatma ve Rukiye’nin de kabirleri vardır. Nakşibendi Tarikatı şeyhlerine ait türbeyi halk, şeyh mürşit ve halife olduğu inancından yola çıkarak ziyaret etmektedir. Çorum merkez ilçe, Emirahmet, Üçdutlar mahallesinde yatmakta olan Ümmü Gülsüm bir hatun yatırdır.
Kaynak:Yaşar KALAFAT
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder